Zikir ve dua ile ilgili çok fazla ayet-i kerime var. Kitapta bazılarına yer verilmiş.
Bu konuda hadis-i şerifler de çok fazla. Onlardan da bahsediliyor. Mesela:
«Hepiniz cennete gireceksiniz, ancak sahibinden kaçan deve gibi, Allah'ın rahmetinden kaçanlar müstesnadır.»
Allah'ın rahmetinden böyle kaçanlar kimlerdir? Suâline cevaben Resûl-i Ekrem:
"Lâ ilahe illallah" demeyen kimsedir. Diliniz tutulmadan "Lâ ilahe illallah" demeye devam edin. Zira o, ihlâs kelimesidir, tevhîd kelimesidir, takva kelimesidir, kelime-i tayyibedir. Hakka davet kelimesidir. O yapışılacak en sağlam bir halkadır. Cennetin bedeli odur.» buyurdular.
***
Hasan-ı Basrî (Allah ona rahmet etsin) şöyle diyor: Zikr iki nev'-idir:
1 — Hârice sezdirmeden kalbin ve ruhun ile Allah'ı hatırlayıp zikretmendir. Bu zikrin çok büyük mükâfatı vardır.
2 — Bundan daha makbulü Allahu Teâlâ'nın haram kıldığı şeyleri irtikâb ânında, Allah'ı hatırlayıp onlardan vazgeçmektir.
Ebû'd - Derdâ (Radıyallahu anh): «Elleriniz bağlanmadan önce duâ için onları kaldırın.» Buyurmuştur.
Böylece duâ ettikten sonra ellerini yüzüne sürmelidir. Nitekim Hz. Ömer (Radıyallahu anh) in rivayetinde: «Resûl-i Ekrem ellerini duaya kaldırdığı zaman yüzüne sürmeden salıvermezdi.» deniliyor.
İbn Abbas'ın rivayetinde: «Resûl-i Ekrem duâ ettiği zaman avuçlarını birleştirir ve iç kısmını yüzüne doğru çevirirdi» denilmektedir.
Bu anlattıklarımız, duada ellerin duruş keyfiyetidir. Duâ ederken gözler semâya kaldırılmaz. Nitekim bir hadîsinde Resûl-i Ekrem:
«Duada gözlerini semâya kaldıranlar, bu âdetlerinden vaz geçmeli. Yoksa gözlerinin (ziyası) alınır.» buyurmuştur.
«Rabbinize gönülden ve gizlice duâ edin, O, aşırı gidenleri sevmez.» (A'râf : 55),
Duada tekellüf edip secî'li sözler konuşanları Allah sevmez. En doğrusu Hazret-i Peygamber ve sahabelerinden vârid olan dualardan fazlaya kaçmamaktır, çünkü insan, bâzan haddini aşarak lüzumsuz şeyleri isteyebilir. Bunun için Muaz'dan şöyle rivayet edilmiştir: «Cennette bile âlimlere ihtiyaç vardır. Çünkü Cennet halkına, ne isterseniz isteyin dendiği vakit onlar ne isteyeceklerini ve nasıl isteyeceklerini bilemiyecekleri için âlimlerden suâl edeceklerdir.»
Ebû Süleyman Dârânî : «Allah'dan birşey isteyecek olan kimse önce Salâvat-ı şerife getirsin, sonra ihtiyâcını istesin ve sonra Salâvat-ı Şerife ile duasını bitirsin. Zira Allahü Tealâ'nın iki taraftaki Salavât-ı şerîfe'yi kabul ederken aradaki dileği de kabul etmemesi, onun keremine yakışmaz» demiştir.
Resûl-i Ekrem de bir mübarek sözünde şöyle buyurmuştur:
«Allah'tan bir şey dileyeceğiniz zaman, Salâvât-l şerife ile başlayın. Zira Allahü Teâlâ iki dilekten birini kabul edince diğerini reddetmeme hususunda daha keremlidir.» (Yâni bir duayı kabul edince, diğerini de kabul eder.)
Ne yazık ki insanların ekserisi, daraldıkları zaman Allah'a teveccüh eder; ancak o ân kalblerini O'na bağlarlar. Çünkü insan bir kötülük ile karşılaştığı zaman, bütün samimiyet ve ihlâsı ile Allah'a yalvarır. Zîra ihtiyâç, duaya lüzum hissettirir. Duâ da kalbi sükûnetle Allah'a bağlar. Bu sayede ibâdetlerin en şereflisi olan zikir meydâna gelir. Bunun için belâların en büyüğü Peygamberlere, sonra velîlere, sonra derecesine göre diğer kullara verilir. Zira belâ, gönülleri ârz-ı ihtiyâç ile Allah'a bağlar ve Allah'ı unutturmaz. Fakat zenginlik, ekseriyetle insanı tembelleştirir. Çünkü insân, ihtiyâçtan müstağni olunca azar.
1 — Hârice sezdirmeden kalbin ve ruhun ile Allah'ı hatırlayıp zikretmendir. Bu zikrin çok büyük mükâfatı vardır.
2 — Bundan daha makbulü Allahu Teâlâ'nın haram kıldığı şeyleri irtikâb ânında, Allah'ı hatırlayıp onlardan vazgeçmektir.
Ebû'd - Derdâ (Radıyallahu anh): «Elleriniz bağlanmadan önce duâ için onları kaldırın.» Buyurmuştur.
Böylece duâ ettikten sonra ellerini yüzüne sürmelidir. Nitekim Hz. Ömer (Radıyallahu anh) in rivayetinde: «Resûl-i Ekrem ellerini duaya kaldırdığı zaman yüzüne sürmeden salıvermezdi.» deniliyor.
İbn Abbas'ın rivayetinde: «Resûl-i Ekrem duâ ettiği zaman avuçlarını birleştirir ve iç kısmını yüzüne doğru çevirirdi» denilmektedir.
Bu anlattıklarımız, duada ellerin duruş keyfiyetidir. Duâ ederken gözler semâya kaldırılmaz. Nitekim bir hadîsinde Resûl-i Ekrem:
«Duada gözlerini semâya kaldıranlar, bu âdetlerinden vaz geçmeli. Yoksa gözlerinin (ziyası) alınır.» buyurmuştur.
«Rabbinize gönülden ve gizlice duâ edin, O, aşırı gidenleri sevmez.» (A'râf : 55),
Duada tekellüf edip secî'li sözler konuşanları Allah sevmez. En doğrusu Hazret-i Peygamber ve sahabelerinden vârid olan dualardan fazlaya kaçmamaktır, çünkü insan, bâzan haddini aşarak lüzumsuz şeyleri isteyebilir. Bunun için Muaz'dan şöyle rivayet edilmiştir: «Cennette bile âlimlere ihtiyaç vardır. Çünkü Cennet halkına, ne isterseniz isteyin dendiği vakit onlar ne isteyeceklerini ve nasıl isteyeceklerini bilemiyecekleri için âlimlerden suâl edeceklerdir.»
Ebû Süleyman Dârânî : «Allah'dan birşey isteyecek olan kimse önce Salâvat-ı şerife getirsin, sonra ihtiyâcını istesin ve sonra Salâvat-ı Şerife ile duasını bitirsin. Zira Allahü Tealâ'nın iki taraftaki Salavât-ı şerîfe'yi kabul ederken aradaki dileği de kabul etmemesi, onun keremine yakışmaz» demiştir.
Resûl-i Ekrem de bir mübarek sözünde şöyle buyurmuştur:
«Allah'tan bir şey dileyeceğiniz zaman, Salâvât-l şerife ile başlayın. Zira Allahü Teâlâ iki dilekten birini kabul edince diğerini reddetmeme hususunda daha keremlidir.» (Yâni bir duayı kabul edince, diğerini de kabul eder.)
Ne yazık ki insanların ekserisi, daraldıkları zaman Allah'a teveccüh eder; ancak o ân kalblerini O'na bağlarlar. Çünkü insan bir kötülük ile karşılaştığı zaman, bütün samimiyet ve ihlâsı ile Allah'a yalvarır. Zîra ihtiyâç, duaya lüzum hissettirir. Duâ da kalbi sükûnetle Allah'a bağlar. Bu sayede ibâdetlerin en şereflisi olan zikir meydâna gelir. Bunun için belâların en büyüğü Peygamberlere, sonra velîlere, sonra derecesine göre diğer kullara verilir. Zira belâ, gönülleri ârz-ı ihtiyâç ile Allah'a bağlar ve Allah'ı unutturmaz. Fakat zenginlik, ekseriyetle insanı tembelleştirir. Çünkü insân, ihtiyâçtan müstağni olunca azar.
İHYÂU ULÛMİ'D-DÎN (Zikir Ve Dualar Kitabı)
İmam-ı Gazâlî
